Zaburzenia przetwarzania słuchowego ((C)APD, ang. (Central) Auditory Processing Disorder) stanowią wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne. Dotykają one dzieci i dorosłych, powodując trudności w rozumieniu mowy, szczególnie w hałaśliwym otoczeniu, co może wpływać na rozwój mowy, naukę oraz funkcjonowanie społeczne. CAPD nie wynika z problemów ze słuchem, lecz z nieprawidłowej interpretacji informacji słuchowej w mózgu.
APD to schorzenie, w którym mimo prawidłowej fizjologii słuchu, mózg ma trudności z prawidłowym analizowaniem i interpretowaniem dźwięków dochodzących z otoczenia. Osoby cierpiące na CAPD słyszą dźwięki, jednak mają problemy z ich rozumieniem, zwłaszcza w warunkach zwiększonego hałasu lub przy szybkim tempie mowy. Objawy te często przypominają trudności wynikające z niedosłuchu, jednak w przypadku APD problem leży w przetwarzaniu słuchowym, a nie w niedosłuchu.
Dzieci z APD często mają trudności z koncentracją i rozumieniem mowy w hałaśliwych środowiskach, takich jak klasa szkolna. Mogą nie nadążać za tempem lekcji, mylić podobnie brzmiące wyrazy i potrzebować powtórzeń instrukcji, co wpływa na ich wyniki w nauce oraz relacje z rówieśnikami. Trudności w przetwarzaniu dźwięków mogą również prowadzić do frustracji, ponieważ dziecko, mimo prawidłowego słuchu, nie zawsze jest w stanie poprawnie zrozumieć przekazywane mu informacje.
CAPD może występować wskutek różnych czynników ryzyka, takich jak: wrodzone predyspozycje genetyczne, urazy głowy, zapalenie uszu oraz choroby neurologiczne. Dodatkowo długotrwałe narażenie na hałas we wczesnym dzieciństwie oraz niedotlenienie mózgu w okresie okołoporodowym mogą osłabiać zdolność mózgu do przetwarzania informacji słuchowych.
Jak wygląda proces diagnostyki APD, leczenia i form wsparcia?
Proces diagnostyczny rozpoczyna się od dokładnego wywiadu z pacjentem oraz, w przypadku dzieci, z ich rodzicami lub opiekunami. Wywiad ma na celu określenie objawów, ich wpływu na codzienne funkcjonowanie oraz wykluczenie innych możliwych przyczyn. Następnie przeprowadzane są podstawowe badania słuchu. Rekomenduje się przeprowadzenie subiektywnych badań słuchu (audiometria tonalna, mowy, ocena progu niekomfortowego słyszenia), jak i badań obiektywnych (ABR, audiometria impedancyjna, otoemisja akustyczna). Wykonuje się także testy behawioralne, które obejmują m.in.:
- testy rozumienia mowy utrudnionej;
- testy dychotyczne;
- testy oceniające czasowe aspekty słyszenia;
- testy dyskryminacji słuchowej;
- testy interakcji obuusznej, lokalizacji i lateralizacji dźwięku.
W diagnostyce APD ważne jest zaangażowanie różnych specjalistów. Audiolog ocenia przetwarzanie dźwięków, logopeda bada rozwój mowy, pedagog przeprowadza ocenę integracji wzrokowo-słuchowej oraz umiejętności szkolnych, a psycholog analizuje poznawcze, emocjonalne i społeczne funkcjonowanie osoby badanej oraz przeprowadza jakościową i ilościową diagnozę IQ. Takie podejście pozwala na kompleksową ocenę i wykluczenie innych zaburzeń, które mogą objawiać się podobnie. Prowadzeniem terapii dla osób zdiagnozowanych zajmują się zazwyczaj logopeda, pedagog-terapeuta lub psycholog.
Zgodnie z najnowszymi wytycznymi, diagnozę audiologiczną APD można postawić dopiero po ukończeniu przez dziecko 7. roku życia. Wczesne rozpoznanie APD umożliwia szybkie wdrożenie terapii i wsparcia technologicznego. Osoby z APD mogą korzystać z treningów słuchowych, które poprawiają zdolność przetwarzania dźwięków, terapii zaburzeń współistniejących oraz z systemów wspomagających słyszenie, takich jak systemy FM (np. Oticon EduMic). Te urządzenia przekazują dźwięk bezpośrednio do użytkownika, eliminując zakłócenia z otoczenia, co znacząco ułatwia funkcjonowanie w hałaśliwych miejscach, takich jak szkoły czy biura. Równie ważne jest wsparcie psychologiczne.
Diagnostyka APD to kluczowy etap w procesie pomagania osobom z trudnościami przetwarzania słuchowego. Wczesne wykrycie i odpowiednia terapia nie tylko poprawiają jakość życia, ale również umożliwiają lepsze funkcjonowanie w codziennych sytuacjach, dając szansę na pełniejszy rozwój i sukcesy edukacyjne oraz zawodowe.